ROSZCZENIE PIENIĘŻNE PACJENTA Z TYTUŁU BŁĘDU LEKARSKIEGO ? JAK UNIKNĄĆ PRZEDAWNIENIA

1. Instytucja przedawnienia

Zgodnie z art. 117 § 1 kodeksu cywilnego przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia o charakterze majątkowym. Przedawnia się roszczenie o świadczenie główne, jak i uboczne, w szczególności roszczenie o odsetki od sumy pieniężnej.

Zgodnie z art. 442 kodeksu cywilnegoroszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (bo w kontekście błędu lekarskiego wyłącznie o takim będzie mowa) ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (§ 1). Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (wywołana popełnieniem przestępstwa, stwierdzona w postępowaniu karnym) roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (§2). W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (§ 3). Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności (§ 4).

2. Przerwanie biegu przedawnienia

Przepisy kodeksu cywilnego wskazują czynności, które przerywają bieg przedawnienia. Istotą przerwania biegu przedawnienia jest po pierwsze to, że termin przedawnienia przestaje upływać z chwilą zaistnienia okoliczności powodującej przerwę i nie biegnieprzez cały czas jej trwania, po drugie zaś to, że po ustaniu tej okoliczności termin przedawnienia biegnie od początku, w całej swej długości, tak jakby wcześniej nie upłynęła żadna jego część. Cel tej instytucji sprowadza się do zmotywowania wierzyciela do dochodzenia swojego roszczenia w okresie biegu terminu przedawnienia[1].

Postępowania przerywające bieg przedawnienia:

a) zawezwanie do próby ugodowej

Przykładem czynności przerywającej bieg przedawnienia jest złożenie wniosku do sądu rejonowego o zawezwanie do próby ugodowej. Wierzyciel (poszkodowany) zwraca się do sądu, aby ten niejako pomógł mu w zawarciu z dłużnikiem (sprawcą) ugody. Zarówno sformalizowany charakter czynności jak również fakt, że zostaje ona podjęta przed właściwym organem wskazuje, że jest to czynność zmierzająca do dochodzenia roszczenia.

b) postępowanie zabezpieczające

Kolejnym alternatywnym sposobem przerwania biegu przedawnienia jest złożenie wniosku o zabezpieczenie. Z wnioskiem takim może wystąpić każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie (powstałą szkodę i okoliczności) oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia (wskaże powód, cel dla którego dochodzi zabezpieczenia). Sąd uwzględnia wniosek, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia. Istotne w kontekście przerwania biegu terminu przedawnienia jest to, że  udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania, sąd wyznacza nieprzekraczający 2 tygodni termin na złożenie pisma wszczynającego sprawę (złożenie pozwu, który rozpocznie proces cywilny przeciwko sprawcy). Niezłożenie pisma w tym terminie powoduje upadek zabezpieczenia, a co za tym idzie brak wystąpienia skutku w postaci przerwania biegu przedawnienia.

c) postępowanie sądowe

Za kolejny sposób przerwania biegu przedawnienia należy wskazać skuteczne złożenie pozwu przeciwko podmiotowi odpowiedzialnemu za błąd medyczny. Pozew przerywa bieg terminu przedawnienia z momentem jego skutecznego wniesienia, czyli bez braków formalnych, nie zaś z momentem doręczenia pozwanemu, chodzi tu bowiem o czynność wierzyciela, nie zaś czynność sądu, jaką jest doręczenie pozwu.

d) postępowanie przed ubezpieczycielem

Ważnym aspektem w kontekście przerwania biegu terminu przedawnienia jest wszczęcie postępowania przed ubezpieczycielem. Bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

e) postępowanie przed Rzecznikiem Finansowym

Skierowanie sprawy do Rzecznika Finansowego w postępowaniu polubownym jest kolejnym postepowaniem, którego wszczęcie prowadzi do przerwania biegu przedawnienia, który zaczyna biec na nowo dopiero po zakończeniu tego postępowania. Postępowanie takie inicjuje wniosek klienta podmiotu rynku finansowego (np. ubezpieczonego), które ma na celu umożliwienie zbliżenia stanowisk stron w celu rozwiązania sporu przez jego strony lub przedstawienie stronom propozycji rozwiązania sporu.

f) postępowanie przed Komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych

Wszczęcie postępowania przed Komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych na podstawie art. 67c ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta jest kolejnym postępowaniem przerywającym bieg terminu przedawnienia. Jego zainicjowanie następuje poprzez złożenie wniosku do Wojewódzkiej Komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych właściwej ze względu na siedzibę szpitala.

g) uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje

Skutek przerwania biegu przedawnienia wywołałoby także postępowanie pojednawcze prowadzone z inicjatywy dłużnika, tyle że wówczas przyczyną przerwania byłoby uznanie długu. Uznanie roszczenia może być dokonane w trzech różnych formach, to jest jako uznanie właściwe, ugoda i uznanie niewłaściwe. Uznanie właściwe stanowi nieuregulowaną odrębnie umowę ustalającą co do zasady i zakresu istnienie jakiegoś stosunku prawnego. Uznanie niewłaściwe to przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu[2]. Warto także zwrócić uwagę, iż uznanie roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 2 k.c. może być dokonane jedynie w odniesieniu do roszczenia, które nie uległo jeszcze przedawnieniu[3].

 h) wszczęcie mediacji.

Kolejnym sposobem przerwania biegu przedawnienia jest wszczęcie mediacji. Mediacja jest dobrowolna i prowadzi się ją w trzech sytuacjach:

1) na podstawie umowy o mediację, w której strony określają przedmiot mediacji i osobę mediatora (sposób jego wyboru);

2) na podstawie wniosku jednej ze stron złożonego do mediatora, gdy druga strona wyraziła zgodę na mediację (dochodzi wtedy także do zawarcia umowy o mediację);

3) na podstawie postanowienia sądu kierującego strony do mediacji.

3. Wnioski

Podsumowując, jak wskazano powyżej istnieje szereg alternatywnych postępowań, których wszczęcie powoduje przerwanie biegu przedawnienia, a konsekwencji jego wydłużenie. Każdą sprawę należy w tym kontekście rozpatrywać indywidualnie, jednak upływ określonego czasu nie zawsze musi oznaczać brak możliwości dochodzenia swoich roszczeń.

[1]A. Jedliński [w:] Kidyba A. (red.) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna., Warszawa 2012;

[2] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 grudnia 2017 r., sygn. I ACa 989/17;

[3] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 23 maja 2017 r., sygn. I ACa 821/16;