DOWODY W POSTĘPOWANIU KARNYM

Dowody w postępowaniu karnym | Fundacja TOGATUS PRO BONO

Postępowanie karne możemy podzielić na postępowanie przygotowawcze – śledztwo/dochodzenie nadzorowane przez prokuratora i postępowanie przed sądem – po wniesieniu aktu oskarżenia. Zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i w postępowaniu sądowym dowody przeprowadza się na wniosek stron albo z urzędu.

Dowody osobowe

Do tej grupy dowodów zaliczamy w szczególności wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadków i opinię biegłego. Kodeks postępowania karnego, normuje ponadto przeprowadzenie wywiadu środowiskowego oraz badania oskarżonego.Przeprowadzenie każdego z wymienionych dowodów podlega reżimowi, który w sposób szczegółowy określają przepisy.

Odnosząc się do wyjaśnień oskarżonego wskazać należy, iż jednym z praw oskarżonego jest odmowa składania wyjaśnień czy też odpowiedzi na pytania bez podania powodów. O tym prawie oskarżony musi zostać pouczony. Ponadto, w sytuacji, gdy oskarżony bierze czynny udział w prowadzonym postępowaniu ma on możliwość składania wyjaśnień co do każdego dowodu w sprawie.

Kolejno zeznania świadków stanowią jedno z głównych źródeł dowodowych w postępowaniu karnym. Podobnie jak oskarżony świadkowie posiadają swoje prawa. Jednym z głównych praw świadka jest prawo do odmowy składania zeznań, które przysługuje świadkowi jedynie w dwóch sytuacjach, tj. gdy świadek jest osobą najbliższą dla oskarżonego, a także gdy świadek w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, w którym ma być przesłuchany. Z kolei świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.

Przepisy regulują także przesłuchanie małoletniego świadka, które może się odbyć tylko przy zaistnieniu przesłanek wskazanych w Kodeksie postępowania karnego.

Dowód w postaci opinii biegłego lub biegłych jest przeprowadzany w postępowaniu karnym, jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych.

Dowody rzeczowe

Dowodem rzeczowym w postępowaniu karnym może być wszystko co zostało ujawnione w związku z popełnionym przestępstwem, np. dokumenty, odzież oskarżonego lub ofiary, krew, włosy, wymaz ze śluzówki, dowód z oględzin ciała, itp. Dowody rzeczowe pozyskuje się w wyniku dokonania oględzin miejsca, osoby lub rzeczy.

Możliwe jest również przeprowadzenie eksperymentu procesowego, który może polegać na przeprowadzeniu doświadczenia lub odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów (tzw. wizja lokalna).

Dowody pochodzące ze specjalnych czynności dowodowych.

Do tej grupy dowodów możemy zaliczyć kontrolę i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa, które są pozyskiwane w wyniku działań operacyjnych stosownych organów.

Kiedy organ procesowy może oddalić nasz wniosek o przeprowadzenie dowodu?

Zgodnie z art. 170 § 1 k.p.k. oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:

1. przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne (przykładowo dotyczy to sytuacji, gdy przeprowadzenie określonego dowodu jest zakazane konkretnym przepisem, np. art. 178 ust. 2 k.p.k. stanowi, że nie wolno przesłuchiwać jako świadka duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi),
2. okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,
3. dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,
4. dowodu nie da się przeprowadzić,
5. wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania,
6. wniosek dowodowy został złożony po zakreślonym przez organ procesowy terminie, o którym strona składająca wniosek została zawiadomiona.

Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia wydanego przez organ procesowy, które musi zostać uzasadnione. Niestety przepisy nie przewidują możliwości zaskarżenia takiego postanowienia. Jednakże oddalenie wniosku dowodowego może być przedmiotem zarzutu odwoławczego.